|
|
|
 |
|
Arşimed |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Arşimed
Doğum: m.ö 287, Sicilya
Ölüm: m.ö 212, Sicilya
Arşimed, Sicilya’nın yerlilerindendi. Babası Phidias adında bir astronomdu. Arşimed’in yaşamı hakkında bazı eski tarihçilerin yazdıklarından faydalanılarak bilgi edinilebilmiştir. Bazı yazarlara göre Arşimed Mısır’ı ziyaret etmiş ve orada Arşimed’in vidası olarak bilinen bir alet yapmıştır. Arşimed’in bulduğu alet bugün de dünyanın bir çok yerinde kullanılan bir çeşit pompadır.
Arşimed, İskenderiye’de Euclid’in öğrencileriyle çalışmıştır. Arşimed, Mısır’da gelişen matematiğe ayak uydurmuş ve Mısır’dan ayrıldığı zamanlarda da Mısır’la bu alanda diyaloğunu koparmamıştır. O dönemde Mısır’da yaşayan Conon’a büyük saygı duymuş ve yakın arkadaş olmuşlardır. Arşimed Mısır’a ürettiği bazı teorileri gönderiyordu. Mısır’daki matematikçi arkadaşları da bu teorileri inceliyorlardı.
Arşimed’in çalışmaları hakkında Plutark ve Livy’nin yazılarından da bazı bilgiler edinilebilmiştir. Plutark bir yazısında Arşimed’in,Sicilya’daki Syracuse bölgesinin, ki Arşimed burada doğmuştur, Kralı 2. Hieron ile yakın ilişkiler içinde olduğunu söylemiştir. Bunun yanında Arşimed’in, Kral’ın ailesiyle de yakın ilişkiler içinde olduğu ve bir buluşu olan Sandreckoner’i Kral’ın oğlu Gelon’a ithaf ettiği de söylenir.
Arşimed, yaşadığı dönemde büyük ün yapmış bir bilim adamıydı. Aynı zamanda dönemin matematikçileri ve devlet adamları tarafından çok seviliyordu. Bu durumun en önemli nedeni Arşimed’i bir çok alet keşfetmesi ve bu aletlerin bazılarının savaş aleti olarak kullanılmasıydı. Özellikle Marcellus yönetimindeki Roma ordusunun Syracuse’a saldırısı sırasında Arşimed’in ürettiği silahların Syracuse’un korunmasında büyük pay sahibi olduğu söylenmektedir.
Arşimed’in savaş silahları geliştirmeye çok hevesli olmadığı fakat bu konuda Kral Hieron’un ricalarını kıramadığı düşünülür. Arşimed’in o dönemde yaptığı buluşlar ve ürettiği makine ve aletler çok muazzam başarılardı. Teorik matematiğin geliştiği bir dönemde teorik matematiğin yanında mekanik aletler üretmek Arşimed’in gereken üne kavuşmasını sağlamıştır. Arşimed’in o dönemdeki en ünlü buluşlarından biri de karmaşık makara’dır. Bu makara sayesinde çok ağır cisimler çok az güç harcanarak kaldırılabiliyordu. Bu buluşa özellikle Kral Hieron’un çok şaşırdığı ve beğendiği söylenmektedir.
Arşimed, mekanik buluşları sayesinde bilinen ününe kavuşmuştur. Bu mekanik buluşları yaparken geometri bilgisinden çok yararlandığı bilinmektedir. Bu konuda Plutark bir yazısında şunları demiştir:
Arşimed’i çok seven hizmetkarlar bir gün Arşimed’i yıkamayı teklif etmişler, Arşimed de bu teklifi kabul etmiş. Arşimed’i değişik tür sabunlar, yağlar ve kokularla yıkamışlardır. Arşiemed, vücuduna her yağ dökülmesi sırasında yağlarla vücuduna ve yere değişik geometrik cisimler çizmiştir. Arşimed o anda geometriyle uğraşmanın verdiği zevkle transa geçmiştir.
Aerşimed’in çalışmaları ve ürettikleri gerçekten sıradışıdır. Arşimed, bir çok tarihçiye göre tüm zamanların en büyük matematikçilerinden biridir. Arşimed, alan ve hacim hesabı yapmak için bir integrasyon metodu geliştirmiştir.
Arşimed ayrıca sayısının değerini çok yaklaşık biçimde bulmuştur ve karekök bulma konusunda çalışmıştır. Karekök konusunda da o döneme kadar ulaşılan en iyi sonuçlara ulaşmış ve çok yaklaşıklıkla karekök hesabı yapmayı başarmıştır. Arşimed, çok büyük sayıları ifade etmek için bir sistem de geliştirmiştir.
Arşimed, mekanik alanında da belli başlı teorilerin sahibidir. Düz geometrik şekillerin ve katıların ağırlık merkezleri ile ilglenmiş ve bu konuda teoriler üretmiştir. Arşimed’in en ünlü teorisi hiç kuşku yok ki, sıvıya batırılan bir cismin ağırlığını veren ve Arşimed Prensibi olarak bilinen teorisidir.
Arşimed’in günümüze kadar kalan eserleri şunlardır: Denge Üzerine (2 kitap), İkinci derece paraboller, Küre ve Silindir Üzerine (2 kitap), Spiraller Üzerine, Konoidler Üzerine, Küremsi Cisimler Üzerine, Yüzen Cisimler Üzerine, Direnin Ölçülmesi, Sandreckoner. 1906 yılında Kopenhag Üniversitei filoloji bölümü profesoru J.H Heiberg bir 10. yüzyıl yazmasını buldu. Bu yazıtta Arşimed’in çalışmaları anlatılmaktaydı.
Arşimed’in, Denge Üzerine adlı eserinde, mekaniğin belli başlı prensipleri, geometri metodları ile açıklanmaktadır. Arşimed düz cisimlerin ağırlık merkezlerini de içeren çalışmalarını bu kitapta ele almıştır.
Küre ve Silindir Üzerine adlı eserinde, bir kürenin bir parçasının alanı, bir dairenin alanı, silindirin alanı ve bu cisimlerin alanlarının karşılaştırılması ile ilgili bilgiler vermiştir.
Spiraller Üzerine adlı eserde Arşimed, spirali tanımlamış, spiralin yarıçap vektörünün uzunlukları ile açılarını incelemiş, vektörün tanjantını hesaplamıştır.
Arşimed’in Yüzen Cismler Üzerine adlı eserinde, hidrostatiğin temel prensipleri verilmiştir. Bu eserinde ünlü teoremi Arşimed Prensibi de yer almaktadır.
Sandreckoner de, Arşimed’in sayı sistemleri üzerine yazdığı ve büyük sayıları ifade etmek için oluşturduğu sistemi içeren önemli bir çalışmasıdır.
Arşimed’in kaybolmuş eserlerini de olduğunu gösteren önemli kanıtlar vardır. Arşimed m.ö 212 yılında Roma’lıların Syracuse kuşatması sırasında yakalanmış ve öldürülmüştür. |
|
|
|
|
|
|
